HISTORIA RZEŹBY WSPÓŁCZESNEJ


KANON . HISTORY OF: ART . ARCHITECTURE . PAINTING . SCULPTURE . FURNITURE . DESIGN . CLOTHING . GARDENS . MUSIC . PHOTOGRAPHY . ICONOGRAPHY . MYTHOLOGY . PHILOSOPHY . LIBRARY . @

CHAPTER: PREHISTORY/EARLY CIVILIZATIONS . ANCIENT GREECE . ANCIENT ROME . MIDDLE AGES . RENAISSANCE/MANNERISM . BAROQUE/ROCOCO/CLASSICISM . XIX CENTURY . MODERNISM .

XX CENTURY

LIST OF SCULPTORS

	SCULPTURE OF THE XX CENTURY

BELLOW: POP-ART . MINIMALIZM . POSTMINIMALIZM . ABSTRAKCJONIZMY . NOWA FIGURACJA . FOTOREALIZM . INSTALACJE . LAND-ART

POP-ART

Roy Lichtenstein 1923-1997
Robert Rauschenberg 1925-2008
Andy Warhol 1928-1987
Claes Oldenburg 1929
Maria Sol Escobar 1930

Pop-art to sztuka bez złudzeń. Uważa się, że był reakcją z jednej strony na oschły, abstrakcjonistyczny modernizm, z drugiej zaś na starannie zaprogramowaną spontaniczność informelu. Nie był ani jednym, ani drugim. Był metodą produkcji obiektów przeznaczonych do sprzedania jako dzieła sztuki. Metodę tę przyjęli artyści, którzy doskonale znali mechanizmy rynku i wiedzieli o tym, że dowcipne ready-mades dadaistów przestały być śmieszne. Dla publiczności, która zakosztowała pierwszych uroków dobrobytu istniało jedno bóstwo - puszka z pomidorową zupą Campbella.
Warhol wcale nie naśladował Duchampa, bo Duchamp uczynił cud - z niczego stworzył dzieło.
Warhol wystawił nowego bożka na ołtarz sklepowej lady.
To, że pop-artyści nie mieli złudzeń co do otaczającego ich świata nie oznacza wcale, że byli cyniczni z gruntu (chociaż byli skrajnie cyniczni z wierzchu). Andy Warhol (bo to on był wśród popistów prawdziwym artystą) pracował anonimowo jako wolontariusz w nowojorskim schronisku dla bezdomnych, jego serie portretów Liz Taylor czy Elvisa Presleya to w gruncie rzeczy współczesna realizacja biznatyjskiej ikony, a jego ostatnim dziełem była seria niemal 100 szkiców Ostatniej Wieczerzy wykonanych w 1986 r., a więc na rok przed śmiercią.
Pop-art jest sztuką smutku.

MINIMALIZM
POSTMINIMALIZM

Tony Smith 1912-1980
Anne Truitt 1921-2004
Ellsworth Kelly 1923
Giacomo Benevelli 1925
Arnaldo Pomodoro 1925
Donald Judd 1928-1994
Robert Morris 1931
Dan Flavin 1933-1996
Carl Andre 1935
Larry Bell 1939
Richard Serra 1939

David Smith 1906-1965
Anthony Caro 1924

Sol LeWitt 1928-2007
Eva Hesse 1936-1970
Robert Graham 1938-2008
Jackie Winsor 1941
Keith Sonnier 1941
Bruce Nauman 1941

Minimalizm był reakcją na impulsywny expresjonizm i ironiczny, ale głeboko zaangażowany społecznie pop-art. Odwoływał się do modernistycznego abstrakcjonizmu geometrycznego (Malewicz, Mindrian) poszukując obiektywnego, pozbawionego literackich skojarzeń języka sztuki. Stosował uproszczone, wolne od metafor formy, neutralne, a-emocjonalne faktury, nie przetworzone materiały pochodzenia przemysłowego, oraz pewne schematy kompozycyjne naśladujące bezosobową produkcję przemysłową - seryjność, techniki spawalnicze itp.
Minimalizm był w ogóle nurtem, w którym skrajnie oszczędna forma wynikała z niezwykle rozbudowanej teorii, czego szczególnym przykładem jest muzyczna twórczość Johna Cage'a. Nic w tym dziwnego - jeśli stanowił odpowiedź na abstrakcyjny ekspresjonizm, w którym mniej niż skromna refleksja (o ile w ogóle w tym przypadku można mówić o reflekcji) eksplodowała niezwykle bujną formą.
Zasadnicza różnica między minimalizmem a modernistyczną abstrakcją geometryczną polega na tym, że dla takich modernistów jak Malewicz, Mondrian, van Doesburg, czy Kobro język abstrakcji opowiadał o pewnej - wcześniej sformułowanej - koncepcji rzeczywistości (przestrzeni), natomiast minimaliści interesowali się przede wszystkim formą i jej oddziaływaniem na odbiorcę. Jest to zasadnicza zmiana rejonów działania.
W "dwuetapowej" strukturze dzieła: koncepcja - realizacja i realizacja - percepcja, modernizm koncentrował się na etapie pierwszym, minimalizm na drugim.
Minimalizm jest częścią szerszego, trwającego aż do pojawienia się nowego ekspresjonizmu (nowi dzicy) zjawiska polegającego na ucieczce od figuracji w abstrakcjonizm. Agresywność informelu i ostentacyjna powierzchowność pop-artu skłoniły minimalistów do skoncentrowania się na wewnętrzych wartościach dzieła. Ten nurt znalazł się jednak szybko w sytuacji podobnej do tej, w jakiej znaleźli się pięćdziesiąt lat wcześniej neoplastycyści - wyrafinowana teoria wydała dzieła mało atrakcyjne estetycznie, czyli mówiąc wprost - nudne. Plastycy uprawiający minimalizm nie poszli śladem minimalistycznych kompozytorów, którzy postanowili powrócić do prostoty rozumianej jako pretekst do zabawy.
Próbą wydobycia dzieła z hermetycznego świata dostępnego wyłącznie odbiorcy wyrobionemu było wzbogacenie sztuki o emocje i kontekst społeczny. To właśnie rozszerzenie problematyki i poszukiwanie emocjonalnej reakcji ze strony odbiorców jest istotą postminimalizmu.

POWRÓT FIGURATYWIZMU

George Segal 1924-2000
Fernando Botero 1932
Robert Graham 1938-2008

Musiało upłynąć kilkadziesiąt lat od zakończenia wojny światowej, żeby artyści odważyli się powrócić do realistycznie ujętej postaci ludzkiej. Wbite do głów artystów i publiczności przez propagandę skojarzenie realizmu z socrealizmem w wydaniu niemieckim i radzieckim spowodowało powszechną ucieczkę w abstrakcjonizm albo marketingową zgrywę.
O dziwo, na Zachodzie polityczna poprawność okazała się skuteczniejsza niż brutalna represja na Wschodzie. Figuratywizm mógł się rozwijać tylko w podziemiu bloku komunistycznym, bo w tej części świata abstrakcjonizm był z kolei wyklęty jako trucizna imperialistycznej propagandy. Mroczny, egzystencjalny figuratywizm zrodził się w Polsce i w NRD i był gatunkowo ciężki, ponieważ zajmował się sprawami ostatecznymi. Nowa figuracja zachodnia, nie mając odwagi na stawianie zasadniczych pytań albo zajmowała się miałkością małej stabilizacji społeczeństwa dobrobytu, albo stabilizację tę ironicznie, ale ciepło komentowała.

FOTOREALIZM
HIPERREALIZM

Duane Hanson 1925-1996
John De Andrea 1941
Ron Mueck 1958

Fotorealizm jest spokrewniony z pop-artem, powstał w połowie lat 60-tych XX wieku, a na początku lat 70-tych stał się samodzielną metodą twórczą. Polega na przedstawianiu rzeczywistości metodami malarskimi lub rzeźbiarskimi z dokładnością odpowiadającą wysokorozdzielczej fotografii. Programowa, absolutna zgodność z rzeczywistością i stosowanie fotografii jako „matrycy” dzieła tworzy specyficzny dystans między twórcą a tematem nadając dziełu cechy reporterskiej obiektywności. Fotorealizm jest odwrotnością impresjonizmu, chociaż z impresjonizmem łączy go programowa akceptacja rzeczywistości i akcentowanie jej urody.
Rozwinięciem fotorealizmu jest powstały ok. 2000 r. hiperrealizm, który używa fotorealistycznej metody dla wyrażenia określonych emocji lub postawy społecznej przez tworzenie egzystencjalnego kontekstu sytuacyjnego lub eksponowanie szokujących wynaturzeń (choroba, kalectwo).
Hiperrealizm jest doświadczeniem przejmującym, ponieważ pokazuje "jak żywą" rzeczywistość kompletnie martwą. Im sprawniejszy warsztatowo jest artysta, im większe złudzenie realności, tym wyraźniejsza jest martwota dzieła. W tym właśnie kontraście zawiera się znaczenie hiperrealizmu i jego duchowe przesłanie.

ENVIRONMENT, LAND ART

George Rickey 1907- 2002
Robert Irwin 1928
Christo 1935

Robert Smithson 1938-1973
Michael Heizer 1944

Dadaizm rozpoczął likwidację pojęcia dzieła sztuki jako obiektu o wyjątkowym statusie, wymagającym od artysty szczególnego talentu i wysiłku. Proces ten pogłębił pop-artu i nurty interdyscyplinarne, które większy nacisk kładły na działanie niż na ostateczny produkt. Tym samym artyści pozbawieni zostali insygniów sztuki - stali się królami bez korony i berła.
Reakcją na pustkę po zdeprecjonowanym dziele sztuki były próby zaznaczenia swojej artystycznej i ludzkiej obecności w jakiś inny, szczególny sposób. Jeśli celem procesu twórczego przestało być dzieło, mogła nim być sakralizacja przestrzeni. To właśnie jest istotą nurtu określanego jako environment. Podobnym tropem podążali artyści, dla których istotną wartością była skala i trwałość śladu, jaki zostawia twórcze działanie. Artyści uprawiający tzw. land art, czyli sztukę ziemi podejmowali ogromny wysiłek po to, aby na naturalnym środowisku odcisnąć wyraźne piętno swojej sztuki. Patrząc na realizacje artystów ziemi trudo oprzeć się skojarzeniu z gigantycznymi, tajemniczymi geoglifami na peruwiańskim płaskowyżu Nazca. Jedna z teorii głosi, że wykonano je jako znak dla unoszących się w przestworzach bogów.
Land art jak większość kierunków w sztuce współczesnej ma rozbudowaną teorię, ale jak długo artyści pozostaną artystami, celem ich działania będzie tworzenie znaków. Być może we współczesnym świecie ostatnim znakiem, jaki można stworzyć jest znak ludzkiej obecności.