PERIODYZACJA DZIEJÓW SZTUKI

Pierwszy schemat przedstawia wiekszość epok, stylów i nurtów w całych dziejach sztuk pięknych (plastycznych).
Wkrótce na tym schemacie pojawią się linki do krótkich objaśnień zamieszczonych w tabeli.

Uwaga: materiał znajduje sie w opracowaniu i może zawierać jeszcze wiele luk i błędów.

Linki do działów w tabeli:

PREHISTORIA | STAROŻYTNOŚĆ | ŚREDNIOWIECZE | NOWOŻYTNOŚĆ | PREMODERNIZM | MODERNIZM | POSTMODERNIZM

 

Materiał w opracowaniu...

 

 

PREHISTORIA * 2.000.000 - 3400/2000

 
 

PALEOLIT

             
  PALEOLIT DOLNY   2.000.000 - 120.000          
  PALEOLIT ŚRODKOWY   120.000 - 40.000        
 

PALEOLIT GÓRNY

 

40.000 - 14.000

       
  kultura szatelperońska   35.000 - 30.000   pierwsze ozdoby, rytmiczne nacięcia na kości i kamieniu      
  kultura oryniacka (perigordzka)   30.000 - 25.000   pierwsze ryty na płytkach kamiennych i rysunki sylwetek zwierzęcych i kobiecych organów płciowych (Francja: Balcayre, La Ferrassie, Isturits; Niemcy: Vogelherd, Hohlenstein)    
  kultura grawecka   26.000 - 18.000   ryty i rysunki na ścianach jaskiń sylwetek zwierząt, postaci ludzkich, najstarsze figurki kobiet, zwane figurkami Wenus, (pochodzą z jaskiń Pair-non-Pair, Gargas, La Greze, Labatut, Laussel, Isturits, Laugerie-Haute we Francji; Willendorf w Austrii; Dolni Vectonice, Předmosti (Czechy)   Altamira  
  kultura solutrejska   18.000 - 15.000   ryty i rysunki na kościach, figurki kobiece, reliefy znalezione w Bourdeilles Roc de Sers we Francji, El Castillo w Hiszpanii; oraz najstarsze budowle mieszkalne wykonane przez człowieka na Ukrainie   Laussael  
 

PALEOLIT PÓŹNY

 

14.000 - 8.000

       
  kultura magdaleńska   15.000 - 8.000   rzeźbione i zdobione ornamentem figuralnym przedmioty (laski, miotacze i inne), malarstwo i reliefy na ścianach jaskiń, znalezione w Lascaux, Pech Merle, La Madeleine, Font-de-Gaume, Le Combarelles, Bernifal, Le Portel, Le Trois, Teyjat, Limeuil we Francji, Altamira, El Castillo w Hiszpanii   Lescaux  
  kultura świderska   10.000 - 8.000   groty, harpuny z rogu renifera, kości, zdobione motywami geometrycznymi (znalezione na Pojezierzu Mazurskim)      
 

MEZOLIT

 

10.000 - 5.000

                 
  Bliski Wschód   11.000 - 7.000          
  Niż Środkowoeuropejski   8.000 - 4.800                  
  kultura azylska   ok. 8.000   kamienie pokryte schematycznym ornamentem (Mas d'Azil we Francji), sztuka naskalna w Hiszpanii, północnej Afryce, Na Saharze i Afryce południowej.        
  kultura maglemorska   ok. 8.000   zoomorficzna plastyka bursztynowa, rzeźbione kościane berła (Pomorze, Dania)        
 

NEOLIT

 

9.000 - 3.400/2.000

                 
  kultury naddunajskie
kultura pucharów lejkowatych
kultura amfor kulistych
kultury cer. dołkowo-grzebykowej
kultury z ceramiką sznurową
kultury pucharów dzwonowatych
  9.000 - 4.500   początek rozwoju kultur charakterystycznych dla starożytności w różnych rejonach świata, rysunki naskalne w północnej Skandynawii, w rejonie jeziora Onega i nad Morzem Białym; malowana i zdobiona ornamentami ceramika, figurki kobiet i zwierząt, przedmioty z kości, bursztynu, miedzi, kamieni półszlachetnych.   stonehenge  
      3.000 - 2.000   Kultury charakterystyczne dla poszczególnych regionów świata, architektura pierwszych osiedli, grobowców, budowli megalitycznych. W Polsce kultura pucharów lejkowatych, kopalnia w Krzemionkach Opatowskich, ceramika sznurowa (zdobiona odciskami sznurka) w Złotej k. Sandomierza.   callanish  
 

ENEOLIT/EPOKA MIEDZI

 

6.000 - 3.400/2.000

                 
                     
 

STAROŻYTNOŚĆ * V / III tys. - 300 AD

 
  EPOKA BRĄZU   3400 - 1200/750      

sphinx
Sfinks przed piramidą w Gizeh

Ramzes II
Ramzes II w Luksorze

 
  EPOKA ŻELAZA   1200 BC do starożytności        
               
  EGIPT   4000 BC - 395 AD        
  okres przeddynastyczny   IV tysiąclecie BC        
  okres wczesnodynastyczny   2960 - 2640        
  Stare Państwo   2640 - 2134        
  Średnie Państwo   2134 - 1785        
  Nowe Państwo   1785 - 1085        
  Epoka Późna   1085 - 305        
  okres ptolemejski   305 - 30        
  okres rzymski   30 BC - 395 AD        
                         
  MEZOPOTAMIA   3200 BC - 650 AD   sztuka starożytnych ludów zamieszkujących Mezopotamię, czyli Międzyrzecze. Do starożytnych państw związanych z Mezopotamią należą: Sumer, Akad, Asyria, Babilonia.
Najazd Elamitów około 2000 roku p.n.e. położył kres rozwojowi sztuki sumeryjskiej. Sumer i Akad podzieliły się na wiele miast-państw. Jednym z nich był Babilon. Władający nim od około 1792 r. p.n.e. amorycki król Hammurabi podbił inne miasta i stworzył imperium babilońskie.
W sztuce i kulturze okres po upadku imperium trzeciej dynastii z Ur charakteryzował się dużymi wpływami semickimi i nowymi trendami, które później zyskały miano sztuki babilońskiej.
Ludność asyryjska zamieszkiwała tereny północnej Mezopotamii już w połowie V tysiąclecia p.n.e., lecz o dziejach tego państwa możemy mówić dopiero od początków 2000 r. p.n.e. Sztuka asyryjska rozwijała się początkowo pod silnym wpływem tradycji sumeryjskich, akadyjskich, później babilońskich.
 
  sztuka sumeryjska   3200 - 2000 BC    
  sztuka akadyjska   2340 - 2200    
  sztuka babilońska   2000 - 539    
  sztuka asyryjska   pocz. II tys. - 612 BC    
                         
  HETYCI       sztuka Hetytów sięga korzeniami II tysiąclecia p.n.e. i wiąże się ściśle z kulturą ludu Hattu (Protohetytów). Wiele elementów sztuki hetyckiej znalazło oddźwięk w sztuce asyryjskiej.  
 

okres wczesny

  pocz. II tys.    
  sztuka Starego Państwa   1. poł. II tys.    
  sztuka Nowego Państwa   1450 - 1200    
  sztuka nowohetycka (syro-hetycka)   do 700    
           
  PERSJA   600 BC - 650 AD   Pierwszym państwem na terenie Iranu był Elam, zajmujący w przybliżeniu terytorium dzisiejszego ostanu Chuzestan, którego stolica, Suza, została ufundowana już ok. 4200 r. p.n.e. Przełomowym wydarzeniem w historii Iranu było przybycie na jego terytorium Ariów, przodków dzisiejszych Irańczyków, pod koniec II tysiąclecia p.n.e. Początkowo najpotężniejszym z ich plemion byli Medowie, którzy pod koniec VII w. p.n.e. zniszczyli państwo asyryjskie i założyli własne imperium, rozciągające się od Lidii na zachodzie do Baktrii na wschodzie. Ich państwo przejął jednak ok. r. 550 p.n.e. w wyniku buntu władca Persów z dynastii Achemenidów Cyrus II (559 p.n.e. – 529 p.n.e.). Wkrótce podbił on Lidię i Babilonię, a jego następcy rozciągnęli władzę Achemenidów także na Egipt i dolinę Indusu. Imperium Achemenidów było szczytowym momentem politycznej potęgi Irańczyków w całej ich historii. Ich państwo zostało podbite przez Aleksandra Wielkiego (336 p.n.e. – 323 p.n.e.), zaś po jego śmierci tereny irańskie dostały się pod władzę greckich Seleucydów.  
 

okres achemenidzki

 
   
  okres hellenistyczny (Seleucydów)
       
  okres sasanidzki        
                         
  SZTUKA EGEJSKA   2900 - 1100 p.n.e.                  
  sztuka cykladzka   2900 - 1100 p.n.e.  

Kultura cykladzka to kultura epoki brązu, która występowała w latach 2900–1100 p.n.e. na wyspach archipelagu Cyklady. Ośrodki: Syros (obecnie Siros), Naksos, Milos

Sztuka kreteńska, nazwana przez jej odkrywcę Arthura Evansa sztuką minojską od imienia legendarnego Minosa, powstała w epoce brązu, ok. 3000 p.n.e. na Krecie.

  knossos
Pałac w Knossos
 
  sztuka minojska (kreteńska)   3500 - 1070 p.n.e.      
  okres wczesnominojski   3000 - 2000    
  okres średniominojski   2000 - 1600    
  okres późnominojski   1600 - 1100    
                         
  SZTUKA HELLADZKA   3000 - 1100 p.n.e.                  
  okres wczesny   3000 - 1900 p.n.e.   Sztuka helladzka rozwijała się na terenach Grecji lądowej od drugiej połowy III tysiąclecia p.n.e. do 1100 p.n.e., czyli podboju ziem Achajów przez Dorów. Termin sztuka helladzka został wprowadzony przez badaczy Waces’a i Charlesa Blegena. Ostatnia faza rozwoju sztuki helladzkiej, datowana od około 1600 p.n.e. często nazywana jest sztuką mykeńską.   lwia brama w mykenach
Lwia Brama w Mykenach
 
  okres średni   1900 - 1600 p.n.e.      
  okres późny (Mykeny)   1600 - 1100 p.n.e.      
             
  GRECJA
  1200 BC - 30 AD  

 

 
 

okres archaiczny

 

 

  architektura: porządek dorycki, porządek joński, porządek koryncki  
  sztuka wieków ciemnych      

Najstarszy z trzech etapów rozwoju sztuki w rejonie basenu Morza Egejskiego. Początki sięgają najazdu Dorów na Peloponez w XII wieku p.n.e. i wiązanego z nim upadku kultury mykeńskiej. Wydarzenia kończące ten pierwszy okres związane są z początkiem II wojny perskiej, a ściślej z bitwą pod Salaminą oraz zniszczeniem Aten w 480 p.n.e.
Sztuka grecka wieków ciemnych obejmuje okres od upadku kultury mykeńskiej (ok. 1200 p.n.e.) do rozkwitu cywilizacji greckiej w VIII wieku p.n.e.

 
  okres submykeński   1150 - 1050 BC    
  okres protogeometryczny   1050 - 900 BC    
  faza geometryczna   X - VIII w. BC    
  styl orientalizujący   VII w. BC    
 

okres klasyczny

  V - IV w. BC                  
  okres wczesnoklasyczny
  odbudowa Aten po II wojnie perskiej   Okres klasyczny to drugi z etapów rozwoju sztuki na terenach zamieszkanych przez ludy greckie, czyli na obszarach należących do basenu Morza Egejskiego, trwający od bitwy pod Salaminą (480 p.n.e.) do śmierci Aleksandra Macedońskiego w 323 p.n.e., po której nastąpił stopniowy podział jego imperium.  
  okres klasyczny
  Perykles    
  okres późnoklasyczny        
 

okres hellenistyczny

  323 - 30 BC                  
 

 

      ostatni okres dziejów sztuki starożytnej Grecji, od śmierci Aleksandra Macedońskiego w 323 p.n.e. do podboju Egiptu Ptolemeuszy, ostatniego, niezależnego państwa hellenistycznego (30 p.n.e.).  
  okres rzymski                      
                         
 

SZTUKA BOSPORAŃSKA

 

V w. BC - IV w. AD

                 
  okres wpływów greckich   V - II w. p.n.e.   sztuka Królestwa Bosporańskiego, rozwijająca się od V wieku p.n.e. do IV wieku n.e. na terenach obejmujących wschodnią część Krymu, Półwysep Tamański, obszar Kubania i ujścia Donu.  
  okres wpływów sarmackich   II w. BC - IV w. AD    
                 
 

ETRUSKOWIE

 

900 - 50 p.n.e.

  porządek toskański      
 

 

      Początki miast sięgają kultury willanowiańskiej, rozwijającej się na tych terenach w epoce żelaza, w okresie od IX do VIII w. p.n.e. Etruskowie zamieszkiwali środkową część Italii (dzisiejsza Toskania) od X do I w. p.n.e. Rozkwit cywilizacji przypada na okresy VII-VI w. p.n.e. oraz IV-III w. p.n.e. Największymi ośrodkami twórczości były: Tarkwinia (Tarquinia), Caere (Cerveteri), Clusium (Chiusi), Veii (Weje), Vulci (Wulczi).  
         
         
                         
 

RZYM

 

600 BC - 400 AD

                 
  monarchia   VI w. BC   Sztuka tworzona w Rzymie oraz całym państwie złożonym z wielu prowincji, powstałą w okresie od VI w. p.n.e. do końca IV w., czyli momentu podziału cesarstwa na wschodnie i zachodnie. Najstarszy okres rozwoju sztuki starożytnego Rzymu związany jest z panowaniem królów etruskich i trwał aż do najazdu Galów na Rzym w 390 p.n.e., czyli pierwszych dwóch stuleci republiki. Z tym okresem związane jest przekształcenie osady w miasto, budowa kanału odwadniającego Cloaca Maxima, wytyczenie ulic i placów (powstało Forum Romanum). Powstały najstarsze budowle, np. świątynia Jowisza Kapitolińskiego.
Circus Maximus, Coloseum, Panteon w Rzymie, termy, Forum Romanum, amfiteatry, Forum Trajana, Forum Cezara, Forum Augusta, Forum Wespazjana, Forum Nerwy
Domus Aurea (Złoty Dom Nerona), Pałac Domicjana na Palatynie, Willa Hadriana, Pałac Dioklecjana w Spalato
Ara Pacis, Mauzoleum Augusta, kolumbarium rodziny cesarzowej Liwii, akwedukt Pont-du-Gard, Łuk Tytusa,
Kolumna Trajana, Kolumna Marka Aureliusza, Kolumna Fokasa
porządek kompozytowy
 
  republika   V w. - 30 BC    
  cesarstwo   30 BC - koniec IV w.    
                     
 

WCZESNE ŚREDNIOWIECZE * II w. - VI w.

 
 

SZTUKA WCZESNOCHRZEŚCIJAŃSKA

  II w. - VI w.              
 

sztuka pierwszych chrześcijan, wyrażająca ich przynależność religijną, powstająca w basenie Morza Śródziemnego. Obejmuje okres ok. 220-395 (czyli okres od pojawienia się pierwszych znanych przykładów sztuki chrześcijańskiej do podziału cesarstwa rzymskiego na część wschodnią i zachodnią)

  okres katakumbowy   do 313 r.              
    okres kultu publicznego   po 313 r.              
 

SZTUKA KOPTYJSKA

      300 - 700      
 

Sztuka potomków starożytnych Egipcjan, którzy przyjęli wiarę chrześcijańską już w czasach apostolskich. Nazwę – Koptowie wprowadzili najeźdźcy arabscy w odniesieniu ludności zamieszkującej podbite przez nich tereny Egiptu. Sztuka koptyjska rozwijała pod wpływem późnoantycznej sztuki hellenistycznej i rzymskiej docierającej z Aleksandrii od III wieku.

             
                     
 

ŚREDNIOWIECZE * V w. - XV w.

 
 

BIZANCJUM

  400 - 1450  

 

             
 

okres wczesnobizantyński

 

do 843

 

sztuka chrześcijańska Wschodniego Cesarstwa Rzymskiego (Bizantyńskiego) i kręgu jego oddziaływania. Od założenia Konstantynopola (330), ew. podziału Cesarstwa w 395 roku do roku 1453. Sztuka ta stanowiła przedłużenie greckiej sztuki starożytnej i wypowiadała się głównie w architekturze, przede wszystkim sakralnej, a także w malarstwie ściennym, mozaikach i obrazach ikon.
Kkształtowanie się sztuki i jej rozkwit za panowania Justyniana, ikonoklazm (726-843)

 
  okres średniobizantyński  

843 do 1261

 

renesans macedoński (od panującej wówczas dynastii macedońskiej), manieryzm Komnenów (od dynastii Komnenów), czasy Cesarstwa Łacińskiego (1204-1261)

 
  okres późnobizantyński  

1262 do 1453

 

dynastia Paleologów (renesans Paleologów).

 
                         
  PREROMANIZM  

ok. 500 - 1050 r.

 

 

             
 

sztuka europejska od upadku zachodniej części Cesarstwa Rzymskiego do momentu pojawienia się sztuki romańskiej, czyli od V wieku do pierwszej połowy XI wieku. Oprócz spuścizny wczesnochrześcijańskiej należą do niej osiągnięcia ludów barbarzyńskich sprzed momentu przyjęcia chrześcijaństwa, w tym plemion germańskich: Longobardów, Ostrogotów, Franków, Wizygotów.

 

sztuka longobardzka

 

LONGOBARDOWIE
Longobardowie, Langobardowie (łac. Langobardi, starsza nazwa Wannilowie) – lud zachodniogermański. Ich nazwa pochodzi od łac. longa barba czyli długa broda, gdyż w przeciwieństwie do romańskiej ludności Italii nosili właśnie długie, barbarzyńskie brody. Inna wersja pochodzenia nazwy Długobrodzi, przytoczona przez Pawła Diakona, mówi, że przed walką z Wandalami Wannilowie-Longobardowie użyli podstępu, który miał zwiększyć ich pozorną liczebną przewagę. Ich ówcześni wodzowie – Ibor i Agio – nakazali kobietom przebrać się za wojowników, rozpuścić włosy i spiąć je w taki sposób, by przypominały brody.

 
   

sztuka wizygocka Hiszpania

 

WIZYGOCI
Wizygoci, Goci zachodni lub Terwingowie (dosł. "leśni ludzie") – lud germański, odłam Gotów. W IV wieku przyjęli arianizm (dzięki Biblii przetłumaczonej przez Wulfilę na język gocki).

 
   

sztuka mozarabska od IX w.
architektura i sztuka Mozarabów, tj. chrześcijan, którzy mieszkali na Płw. Iberyjskim po jego podboju przez Arabów w 711. Podbici chrześcijanie (musta'rib) byli tolerowani, choć zachowali tradycyjną wiarę. Kontakt z kulturą i sztuką islamu okazał się znaczący i sztuka mozarabska stała się syntezą obu tradycji, chrześcijańskiej i muzułmańskiej.

 

OSTROGOCI
Ostrogoci, Goci wschodni lub Greutungowie (dosł. "ludzie stepu") – jedno z plemion germańskich, . W 378r. n.e. Ostrogoci stoczyli walkę pod Adrianopolem, w wyniku której zginął cesarz rzymski Walens. Nowy cesarz zgodził się na zamieszkanie przez Ostrogotów Dacji i Mezji pod warunkiem, że nie będą nękać Konstantynopola.

 
    sztuka merowińska (przedkarolińska)
V w. - VIII w
 

CELTOWIE
Za kolebkę Celtów uważa się region kurhanów w południowych Niemczech, między Lasem Czeskim i Renem, zasiedlony w połowie II tysiąclecia p.n.e. przez tzw. Protoceltów. W latach między 1800 a 1600 p.n.e. strefa kurhanów rozciąga się ku zachodowi, za Ren, obejmując Franche-Comte, Burgundię, Alzację i Lotaryngię. Przodkowie Celtów, zamieszkujący obszar w widłach górnego Renu i Dunaju, znaleźli się pod wpływem ludności (Ilirów) kultury halsztackiej. W drugim okresie epoki żelaza, czyli okresie lateńskim (450 r. p.n.e. – pocz. n.e.) kulturowa dominacja Celtów osiągnęła apogeum. Kultura archeologiczna, która jest odzwierciedleniem osadnictwa Celtów nazywana jest kulturą lateńską.

 
   

sztuka karolińska
sztuka przedromańska, rozwijająca się na terenie cesarstwa Karola Wielkiego i jego następców w 2. połowie VIII i w IX wieku.
2. poł. VIII w. - 1. poł. X w.

 

WIKINGOWIE
Wikingowie to skandynawscy wojownicy, którzy od VIII wieku podejmowali dalekie wyprawy o charakterze kupieckim, rabunkowym lub osadniczym. Organizatorami wypraw do krajów Europy Zachodniej byli Normanowie duńscy i norwescy (czyli właśnie wikingowie), a także mieszkańcy dzisiejszej południowej Szwecji (prowincje Bohuslän, Halland, Uppland, Skane i Blekinge). Normanowie szwedzcy, głównie Swionowie i Goci, organizowali wyprawy do krajów położonych na wschód i południe od ich ojczyzny, docierając do Bułgarii Kamskiej, Rusi Kijowskiej, Bizancjum, a nawet Kalifatu Bagdadzkiego.

 
   

sztuka ottońska
umowna nazwa, jaką określa się sztukę na obszarze cesarstwa niemieckiego w latach ok. 950-1050. Sztuka ottońska włączana jest do okresu przedromańskiego i uważana za jeden z przejawów tzw. renesansu ottońskiego.
X w. - 1. poł. XI w.

 

FRANKOWIE
Frankowie powstali w III wieku n.e. z wymieszania mniejszych plemion germańskich (Amzywariów, Brukterów, Chamawów, Chattuariów i Saliów), mieszkających nad dolnym Renem. W połowie IV wieku Frankowie osiedli w północnej Galii, w tzw. Toksandrii (pomiędzy rzekami: Moza i Skalda, część późniejszej Geldrii i Brabancji). Dzielili się na Franków salickich (dolny Ren) i ripuarskich (środkowy Ren).

 
    sztuka wczesnopiastowska   X w. - 1038 r.  

 

 
    sztuka irlandzka      

 

 

 

 

 

 
                         
 

ROMANIZM

 

ok. 1000 - 1300 r.

  Sztuka romańska (romanizm) - styl dzieł wykonywanych z kamienia w XI – XIII wieku. Najwcześniej formy stylistyczne zostały ukształtowane na terenach zajmowanych obecnie przez dzisiejsze północne Włochy, Francję i zachodnie Niemcy (XI – XII wiek). Wkrótce zasięgiem nowego stylu objęte zostały kolejne tereny Europy i wraz z prowadzonymi wyprawami krzyżowymi przeniknął na Bliski Wschód.
Podstawowe cechy wyróżniające architekturę romańską to addycyjność brył i separatyzm wnętrz. Pierwsza oznacza, że budynek romański składa się z prostych brył geometrycznych (prostopadłościanów, walców i półwalców) zestawionych ze sobą z wyraźnym wyróżnieniem każdej z nich, nakrytych osobnymi dachami. Ddruga oznacza, że poszczególne części przestrzeni (nawy, kruchty, chóry, absydy) mieszczące się w widocznych od zewnątrz osobnych bryłach, są wyraźnie oddzielone od siebie różnicami wysokości, nadprożami, łukami, rzędami kolumn itp.
 
 

 

 

       
                     
 

GOTYK

 

ok. 1150 - 1550 r.

      ARTYŚCI I DZIEŁA      
  styl w sztuce (rzeźbie, malarstwie i sztuce sepulkralnej), który powstał i rozwinął się w połowie XII wieku we Francji (Anglosasi uważają że w Anglii) i swoim zasięgiem objął zachodniochrześcijańską Europę.
Powstanie gotyku związane jest z rozwijającą się pod koniec średniowiecza kulturą dworską, rycerską i mieszczańską.
 

Giotto
Wit Stwosz
Robert Campin
Peter Parler
Martin Schongauer

 

 

 
  odmiany          

 

 

 

 

 

 
  styl międzynarodowy   odmiana gotyku występująca około roku 1400. Zwany też stylem miękkim (Pinder), sztuką dworską początku XV wieku, stylem dworskim, stylem pięknym, gotykiem kosmopolitycznym   Melchior Broederlam, autor Ołtarza z Dijon
Jean Malouel
Jean de Beaumetz
bracia Limbourg
Mistrz Rohan, pracujący dla Andegawenów
Mistrz Godzinek Marszałka de Boucicaut
Mistrz Ołtarza z Ortenbergu
Konrad von Soest
Mistrz Francke
Herman Scheere
twórca Dyptyku Wiltona.
Mistrz Ołtarza z Trzebonia
Tomasz z Koloszwaru
Pisanello
Gentile da Fabriano
Stefano di Giovanni zw. Sassetta.

 

 

 
      doloryzm      

 

 

 

 

 

 
  gotyk brabancki   rodzaj stylu gotyckiego w architekturze, który rozwinął się przede wszystkim w Niderlandach. Jego kolebką jest Brabancja, powstał około XIII wieku, pierwszym przykładem tego stylu jest katedra Sint-Romboutskathedraal w Mechelen (dzisiejsza Belgia).   Ratusz w Oudenaarde
Sint-Romboutskathedraal in Mechelen
Sint-Sulpitiuskerk w Diest
Onze-Lieve-Vrouwekathedraal w Antwerpii
Onze-Lieve-Vrouw-ten-Poelkerk w Tienen
De Sint-Janskathedraal w 's-Hertogenbosch
Sint-Gummaruskerk w Lier
Sint-Pieterskerk w Lowanium
Onze-Lieve-Vrouwekerk w Bredzie
Katedry Sint-Michiel i Sint-Goedele w Brukseli
Sint-Martinuskerk w Aalst
Sint-Michielskerk w Gandawie
Sint-Willibrordusbasiliek w Hulst
Budowle świeckie:
Ratusze w: Brukseli Oudenaarde Lowanium Middelburgu
 

 

 
  gotyk skaldyjski   to nazwa regionalnej odmiany stylu wczesnogotyckiego, skrzyżowania pomiędzy stylem romańskim i gotyckim. Styl ten powstał i był popularny w dolinie rzeki Skaldy.   kośc. Św. Mikołaja w Tournai
kośc. św. Mikołaja (Sint-Niklaaskerk) w Gandawie
kośc. św. Kwintusa (Saint-Quentin) w Tournai
kośc. św. Mikołaja (Saint-Nicolas) w Tournai
kośc. NMP z Pamele (Onze-Lieve-Vrouw-van-Pamele kerk) w Oudenaarde
kośc. NMP (Onze-Lieve-Vrouwkerk) w Deinze
kośc. św. Bawona (Sint-Baafskerk) w Aardenburg
 

 

 
  gotyk wenecki   zwany też promienistym to styl architektoniczny występujący w Wenecji. Jest to styl gotycki z wpływami arabskimi.      

 

 

 

 

 

 
  styl izabeliński   odmiana późnogotyckiego stylu w Hiszpanii, który wyodrębnił się za panowania Izabeli I Katolickiej i jej męża Ferdynanda.   Juan Guas
kościół San Juan de los Reyes w Toledo
pałac Infantado w Guadalajara
przy współpracy z Egasem Cuemanem
Simón de Colonia
Capilla del Constable katedry w Burgos
fasada kościoła San Pablo w Valladolid
Enrigue Egas
Kaplica Królewska w katedrze w Grenadzie
rzeźbiarz Gil de Siloé
fasada kolegium San Giorgio w Valladolid
 

 

 
  styl manueliński   styl architektoniczny późnego gotyku. Rozwijał się w Portugalii za panowania króla Manuela I Szczęśliwego. Łączy gotyk z rzeźbami o morskich motywach i elementami orientalnymi. Przykładem może być tu Klasztor Hieronimitów z XVI wieku, pobliska Torre de Belém (Wieża Betlejemska), czy Kompleks Klasztorny Zakonu Chrystusa w Tomarze. Za pierwszą budowlę prezentującą ten bogaty w detale styl uważa się Igreja de Jesus w miejscowości Setúbal (1494-1498).
Lizboński Mosteiro dos Jerónimos stanowi typowy przykład tego stylu.
 

 

 

 

 

 

 
  flamboyant   kierunek w schyłkowym okresie architektury gotyku, nazywany płomienistym. Występował przede wszystkim na terenie Francji w XV wieku. Cechowała go drobiazgowość i nadmiar detali, rzeźby. Łuki stały się ostrzejsze, przegięte w formie "oślego grzbietu", w detalach wykorzystywano kształt rybiego pęcherza. Jednocześnie dążono do uproszczenia konstrukcji  

 

 

 

 

 

 
  mudejar   styl w hiszpańskiej architekturze i sztuce, który rozwinął się z połączenia elementów islamskich i chrześcijańskich (romańskich i gotyckich). Pojawił się w XI wieku, po upadku rekonkwisty i przetrwał do XVIII wieku. Największy jego rozkwit nastąpił w okresie gotyku (XV - XVI w.).  

 

 

 

 

 

 
                         
  gotyk wczesny          

 

 

 

 

 

 
      Francja: primaire   1150–1200  

 

 

 

 

 

 
      Anglia: early English   ok. 1180–1270  

 

 

 

 

 

 
      Niemcy: Frühgotik   1230–1300  

 

 

 

 

 

 
  gotyk dojrzały          

 

 

 

 

 

 
      Francja: rayonnant   1200–1250  

 

 

 

 

 

 
      Anglia: decorated style   1250–1360  

 

 

 

 

 

 
      Niemcy: Hochgotik   1300–1350  

 

 

 

 

 

 
  gotyk późny          

 

 

 

 

 

 
      Francja: flamboyant   do przeł. XV i XVI w.  

 

 

 

 

 

 
      Anglia: perpendicular style      

 

 

 

 

 

 
      Niemcy: Sondergotik      

 

 

 

 

 

 
                     
 

NOWOŻYTNOŚĆ * XV - XIX W.

 
 

RENESANS

 

1400 - 1600

 

 

 

 

 

 

 
      POSTACI   KIERUNKI  

 

 

 

 
     

Dante
Petrarca
Boccaccio
Giordano Bronu
Francis Bacon
Mikołaj z Kuzy
Manuel Chrysoloras
Gemistos Plethon
Jan Bessarion
Jan Argyropoulos
Teodora z Gazy
Jan z Trapezuntu

  humanizm
platonizm
sceptycyzm
neoscholastyka
tomizm
panteizm
stoicyzm
 

 

 

 

 
      MALARZE      

 

 

 

 
      WŁOCHY
Domenico Ghirlandaio
Domenico Veneziano
Fra Angelico
Fra Filippo Lippi
Filippino Lippi
Lorenzo di Credi
Masaccio
Paolo Uccello
Sandro Botticelli
Andrea del Verrocchio
Luca Signorelli
Piero della Francesca
Pietro Perugino
Pinturicchio
Padwa:
Andrea Mantegna
Gentile Bellini
Jacopo Bellini
Giovanni Bellini
Carlo Crivelli
Vittore Carpaccio
Francesco Squarcione
Moretto da Brescia
Roberti de'Ercole
Donato Bramante
Michał Anioł Buonarroti
  Rafael
Giorgione
Tycjan
Paolo Veronese
Bergognone
Leonardo da Vinci
Bernardino Luini
Giovanni Antonio Bazzi zwany Sodoma
Correggio
Andrea del Sarto
Fra Bartolomeo
Piero di Cosimo
NIDERLANDY
Hieronim Bosch
Piotr Bruegel
Jan van Eyck
Hans Memling
NIEMCY
Albrecht Dürer
Cranachowie
Lucas Cranach Starszy
Matthias Grunewald
Hans Holbein
FRANCJA
Jean Clouet
François Clouet
Jean Coustin
 

 

 

 

 
      ARCHITEKCI      

 

 

 

 
  Leon Battista Alberti
Michelangelo Buonarroti
Donato Bramante
Filippo Brunelleschi
Philibert Delorme
Pierre Lescot
  Pietro Lombardo
Andrea Palladio
Giuliano da Sangallo
Rafael Santi
Leonardo da Vinci

 

 

 

 
  BUDOWLE    

 

 

 

 
  Katedra Santa Maria del Fiore - Florencja
kościół San Pietro in Montorio - Rzym
pałac Medici-Riccardi - Florencja
pałac Rucellai - Florencja
Villa Rotonda - Andrea Palladio - Vicenza

 

 

 

 
      RZEŹBA      

 

 

 

 

 
      Donatello (Donato di Betto Bardi)
Andrea del Verrocchio
Michelangelo Buonarroti
Lorenzo Ghiberti
Antonio Pollaiuolo
Piero Pollaiuolo
Desiderio da Settignano
Mino da Fiesole
Antonio Rossellino
  Bernardo Rossellino
Jacopo della Quercia
Luca della Robbia
Benedetto da Maiano
Benvenuto Cellini
Filippo Brunelleschi
Gaudenzio Ferrari
Jacopo Sansoviono
Bartolommeo Bandinelli
 

 

 

 

 

 
                         
 

MANIERYZM

  1520 - 1620  

 

 

 

 

 

 

 

 
 

schyłkowa odmiana renesansu, od ok. 1520 do końca XVI wieku, charakteryzująca się dążeniem do doskonałości formalnej i technicznej, a także wysubtelnieniem, wyrafinowaniem, wykwintnością i swobodą form

 

MALARZE

 

 

 

 

 

 

 
Jacopo Pontormo
Agnolo Bronzino
Giorgio Vasari
Parmigianino
Tintoretto
  El Greco
Rosso Fiorentino
Correggio
Giuseppe Arcimboldo
 

szkoła Fontainebleau

Szkoła z Fontainebleau (fr.École de Fontainebleau) - nazwa, jaką określa się grupę XVI-wiecznych artystów, biorących udział w dekorowaniu pałacu w Fontainebleau. Reprezentują oni sztukę manierystyczną. W ramach szkoły wyróżnia się tzw. pierwszą i drugą szkołę z Fontainebleau

 

pierwsza szkoła
za czasów Franciszka I

 

  Rosso Fiorentino
Primaticcio
Niccolo dell'Abbate
Jean Cousin starszy
Antoine Caron
Jean Goujon
François Clouet
 

 

 

 

 

 

 
druga szkoła
za czasów Henryka IV

 

Toussaint Dubreuil
Martin Fréminet
Ambroise Dubois
François Quesnel
                         
 

PALLADIANIZM

         

 

 

 

 

 

 
 

styl w architekturze zapoczątkowany przez Andrea Palladio. Budowle wzniesione przez tego architekta i jego naśladowców cechuje konsekwentność układów konstrukcyjnych, umiarkowanie w dekoracji, stosowanie wielkiego porządku obejmującego całą wysokość budynku. Palladio był zwolennikiem funkcjonalności, klasycznego monumentalizmu

         

 

 

 

 

 

 
 

BAROK

  1550 - 1760  

 

 

 

 

 

 

 

 
 

(barocco – perła o nieregularnym kształcie, lub baroque – bogactwo ozdób) kierunek w kulturze środkowo i zachodnioeuropejskiej, od końca XVI wieku do XVIII wieku. U jego podstaw leżał sprzeciw wobec renesansowego klasycyzmu, głęboka religijność, mistycyzm i egzystencjalny niepokój.
W epoce tej wykształciły się dwa zasadnicze nurty myślowe: racjonalizm, który zakładał, że mądrość uzyskać można jedynie dzięki potędze umysłu oraz empiryzm, którego założeniem było poznawanie świata dzięki zmysłom i doświadczeniu, a umysł odgrywał tutaj mniejsze znaczenie.

Rozwój nauk przyrodniczych, określany jako rewolucja naukowa.
W dziedzinie biologii William Harvey opisał działanie układu krwionośnego, a John Ray stworzył pierwszą systematykę roślin. Dzięki mikroskopowi przełomowych odkryć dokonali również Robert Hooke, Antonie van Leeuwenhoek i Marcello Malpighi. Robert Boyle rozpoczął erę nowoczesnej chemii.
Teleskop. Johannes Kepler odkrył prawa rządzące ruchem planet, a Galileusz odkrył księżyce Jowisza i zjawisko bezwładności. Obaj spopularyzowali również teorię heliocentryczną.
Edmond Halley odkrył ruchy własne gwiazd oraz eliptyczne orbity komet, a gdańszczanin Jan Heweliusz przeprowadził szczegółowe obserwacje Księżyca.
Isaac Newton sformułował prawo powszechnego ciążenia i trzy fundamentalne zasady dynamiki.
Gabriel Fahrenheit z Gdańska, stworzył pierwszy termometr rtęciowy.
Christiaan Huygens dokonał przełomu w dziedzinie optyki.
Athanasius Kircher skonstruował latarnię czarnoksięską
Christian Huygens skonstruował zegary wahadłowe.
Leibniz i Newton stworzyli rachunek różniczkowy i całkowy
Jakob Bernoulli – rachunek prawdopodobieństwa.
W czasach baroku powstały angielskie Royal Society (1662) oraz francuska Académie Royale des Sciences (1666).

  MALARZE
Prekursorzy:
Michał Anioł
Tintoretto
Tycjan
Paolo Veronese
Mistrzowie:
Caravaggio
Pietro da Cortona
Domenichino
Artemisia Gentileschi
Luca Giordano
Guercino
Giovanni Battista Piazzetta
Andrea Pozzo
Guido Reni
Giovanni Battista Tiepolo
rodzina Carraccich
Diego Velázquez
Bartolomé Esteban Murillo
José de Ribera
Juan de Valdés Leal
Francisco de Zurbarán
Rubens
Antoon van Dyck
Jacob Jordaens
Rembrandt
Fransa Halsa
Jan Vermeer.
Charles Le Brun
(twórca stylu Ludwika XIV)
Claude Lorrain
(wybitny autor pejzaży)
Nicolas Poussin
(zwiastun klasycyzmu)
Hyacinthe Rigaud
(słynny portrecista)
Antoine Watteau
(prekursor rokoka)
Cosmas Damian Asam.
 

ARCHITEKCI
Giacomo Barozzi da Vignola
Giovanni Lorenzo Bernini
Francesco Borromini
José Benito de Churriguera
Kilian Ignaz Dientzenhofer
Johann Bernhard Fischer von Erlach
Domenico Fontana
Guarino Guarini
Jules Hardouin-Mansart
Johann Lucas von Hildebrandt
Georg Wenzeslaus von Knobelsdorff
Baldassare Longhena
Carlo Maderna
François Mansart
Johann Balthasar Neumann
Matthäus Daniel Pöppelmann
Jacob Prandauer
Tylman van Gameren
Christopher Wren
Dominikus Zimmermann
BUDOWLE SAKRALNE
bazylika świętego Piotra
i Plac świętego Piotra w Rzymie
kościół San Carlo alle Quattro Fontane w Rzymie
kościół Santa Maria della Salute w Wenecji
Kościół św. Karola Boromeusza w Wiedniu
Plac św. Piotra i portyk bazyliki św. Piotra,
Schody Królewskie na Watykanie
Kościół Opatrzności Bożej w Bielsku-Białej
kościół św. św. Piotra i Pawła w Krakowie
Kościół św. Anny w Krakowie
Kolegiata Poznańska Matki Boskiej
Nieustającej Pomoc
i św. Marii Magdaleny (poznańska fara)
kościół pielgrzymkowy Vierzehnheiligen
kościół w Wies
opactwo cystersów w Lubiążu
kościół św. Mikołaja na Malá Strana w Pradze
BUDOWLE ŚWIECKIE:
pałac wersalski
Schönbrunn
pałac arcybiskupi w Würzburgu
Zwinger
pałac Nymphenburg
Pałac Krasińskich w Warszawie
Pałac Królewski w Casercie
Pałac w Wilanowie
zamek w Mikulovie
Plac Navona z Fontanną Czterech Rzek
Fontanna di Trevi
Schody Hiszpańskie

 

RZEŹBA
Prekursorzy:
Baccio Bandinelli
Benvenuto Cellini
Giambologna
Michał Anioł
Mistrzowie:
Giovanni Lorenzo Bernini
Alessandro Algardi
wAntoine Coysevox
François Girardon
Pierre Puget
Alonso Cano
Juan Martínez Montanés
François Duquesnoy
Adriaen de Vries
Egid Quirin Asam
Ferdynand Maksymilian Brokoff
Ignaz Günther
Balthasar Permoser
Andreas Schlüter

 
 

churrigueryzm

         

 

 

 

 

 

 
     

nazwa kierunku występującego w Hiszpanii w okresie baroku utworzona od nazwiska rodziny rzeźbiarzy i architektów Churriguera: José Simón i jego synów. Styl powstał pod koniec XVII wieku i cechował się znacznym nagromadzeniem dekoracji zarówno architektonicznych, rzeźbiarskich i malarskich, które przesłaniały układ konstrukcyjny budowli.

     

 

 

 

 

 

 
 

caravaggionizm

         

 

 

 

 

 

 
     

formuła stylistyczna w malarstwie barokowym wprowadzona i rozwinięta ok. 1605-1640 przez włoskich kontynuatorów i naśladowców Caravaggia

 

Włochy – Giovanni Baglione, Orazio Borgianni, Giovanni Battista Caracciolo, Cecco del Caravaggio, Antiveduto Gramatica, Artemisia Gentileschi, Orazio Gentileschi, Bartolomeo Manfredi, Pietro Novelli, Pensionante del Saraceni, Mattia Preti, Carlo Saraceni, Giovanni Serodine, Lionello Spada.
Flandria – Jan Cossiers, Gerard Douffet, Louis Finson, Jacob van Oost (starszy), Theodoor Rombouts, Gerard Seghers.
Holandia – Dirck van Baburen, Jan van Bijlert, Wouter Crabeth (młodszy), Gerrit van Honthorst, Matthias Stomer, Hendrick Terbrugghen.
Francja – Trophime Bigot, Valentin de Boulogne, Georges de La Tour, Louis Le Nain, Nicolas Régnier, Nicolas Tournier, Claude Vignon, Simon Vouet.
Hiszpania – Francisco de Herrera (starszy), Antonio de Pereda, Francisco Ribalta, Jusepe de Ribera, Francisco de Zurbaran.
Niemcy – Johann Liss, Johann Karl Loth.

 

 

 

 

 

 

 
  styl Ludwika XIII       1610 - 1650  

 

 

 

 

 

 
             

 

 

 

 

 

 
  styl Ludwika XIV       1650 - 1710  

 

 

 

 

 

 
      Styl Ludwika XIV, nazywany również francuskim barokiem, to styl w sztuce związany z panowaniem króla francuskiego Ludwika XIV zwanego "Królem Słońce". Wypowiadał się głównie w architekturze pałacowej, sztuce ogrodowej, dekoracji wnętrz i rzemiośle artystycznym (meblarstwo, ceramika)      

 

 

 

 

 

 
  styl regencji       1710 - 1730  

 

 

 

 

 

 
      Styl regencji pojawił się we Francji w latach 1715-1723 wraz z regencją księcia Filipa Orleańskiego i był zapowiedzią rokoka. Ujawnił się głównie w dekoracji wnętrz, meblarstwie i ornamentyce w ostatnich latach panowania Ludwika XIV. Styl regencji łączył elementy stylu Ludwika XIV (symetria i dyscyplina ornamentu) z dekoracyjnością i swobodą zapowiadającymi nadejście rokoka      

 

 

 

 

 

 
 

ROKOKO

 

1730 - 1760

     

 

 

 

 

 

 
 

Rokoko – nurt stylistyczny, obecny zwłaszcza w architekturze wnętrz, ornamentyce, rzemiośle artystycznym i malarstwie, występujący w sztuce europejskiej w latach ok. 1720-1790.
Uważane czasem za końcową fazę baroku, sprzeciwiło się pompatycznemu ceremoniałowi, monumentalizmowi i oficjalnemu charakterowi stylu Ludwika XIV, skłaniając się ku większej kameralności, zmysłowości, wyrafinowaniu i pewnej sentymentalności. Odznaczało się lekkością i dekoracyjnością form, swobodną kompozycją, asymetrią i płynnością linii oraz motywami egzotycznymi (np. chińskimi). Styl rokokowy najsilniej rozwinął się we Francji i związany był głównie z życiem dworskim

  MALARZE
Antoine Watteau
François Boucher
Jean-Baptiste Greuze
Thomas Gainsborough
Jan Piotr Norblin
Jean-Baptiste Pater
Nicolas Lancret
Jean-Honoré Fragonard
Jean Chardin
Joshua Reynolds
William Hogarth
Francesco Guardi
Marco Ricci
Alessandro Magnasco
Marcello Bacciarelli
Giovanni Battista Lampi
Giuseppe Grassi
Kazimierz Wojnakowski
  ARCHITEKCI
Gille-Marie Oppenort
Robert de Cotte
Juste Aurele Meissonier
Germain Boffrand
Jacques-Ange Gabriel
Matthäus Daniel Pöppelmann
Josephem Effnerem
François de Cuvilliés
Dominikus Zimmermann
Balthasar Neumann
Georg Wenceslaus von Knobelsdorf
Bartolomeo Rastrelli
Jan Krzysztof Glaubitz
BUDOWLE
Palais-Royal
Petit Trianon
Place de la Concorde
Zwinger
Nymphenburg
Amalienburg
kościoły w Steinhausen, Günzburgu, Wies
Sanssouci
 

 

 

 

 

 

 
     

styl Ludwika XV

  1730 - 1760  

 

 

 

 

 

 
 

Styl Ludwika XV, nazywany również francuskim rokokiem, to styl w sztuce związany z panowaniem we Francji króla Ludwika XV, następcy "Króla Słońce"

  ARCHITEKCI
Robert de Cotte
J. i J. Gabriel
MALARZE
François Boucher
Jean Chardin, Van Loo
RZEŹBIARZE
Bouchardon,
Guillaume Coustou
  EBENIŚCI
Charles Cressent
Pierre Migeon
Jean-François Oeben
KRZEŚLARZE
Tillard
Foliot
Gourdin
 

RZEŹBA
Étienne Maurice Falconet
Ignaz Günther
Guillaume'a Coustou
Edmé Bouchardon
Jean-Baptiste Pigalle
Jean-Antoine Houdon
Georg Raphael Donner
Paula Egella
Egid Quirin
Ferdinand Tietz
Gotfried Knöffler
Antoni Frączkiewicz
Maciej Polejowski
Antoni Osiński
Jan Jerzy Plersch
Jan Chryzostom Redler

 

 

 

 

 
     

styl wileńsko-lwowski

 

1740 - 1770

 

 

 

 

 

 

 
             

 

 

 

 

 

 
 

KLASYCYZM

 

1760 - 1830

 

 

 

styl georgiański

 

 

 

 

 
 

/classicus – doskonały, wzorowy/
styl w muzyce, sztuce, literaturze oraz architekturze odwołujący się do osiągnięć starożytnych Greków i Rzymian. Styl ten szczególnie nawiązywał do antyku. Zmodyfikowany klasycyzm przeradzał się czasem w eklektyzm końca XIX wieku. Klasycyzm jako styl panował w epoce oświecenia. Najpełniejszy rozkwit klasycyzmu nastąpił w II poł. XVIII wieku

 

MALARZE
Jacques-Louis David
Jean-Auguste-Dominique Ingres
Giovanni Battista Lampi
Giovanni Battista Piranesi
Thomas Gainsborough
Marcello Bacciarelli
Bernardo Bellotto

RZEŹBIARZE
Antonio Canova
Bertel Thorvaldsen
Andrzej Le Brun
Jakub Tatarkiewicz

  ARCHITEKCI
Jacques Germain Soufflot
Jean Francois Chalgrin
Charles Percier
Robert Adam
Karl Friedrich Schinkel
Leo von Klenze
Carl Gotthard Langhans
Georg Wenzeslaus von Knobelsdorff
Giovanni Battista Piranesi
Carlo Rossi
Dominik Merlini
Jan Chrystian Kamsetzer
Szymon Bogumił Zug
Jakub Kubicki
Antonio Corazzi
Efraim Szreger
Chrystian Piotr Aigner.
BUDOWLE
Łuk Triumfalny w Paryżu
Brama Brandenburska w Berlinie
Biała Fabryka w Łodzi
Pałac Potockich w Warszawie
Pałace Wodzickich w Krakowie
Łazienki Zamku Królewskiego w Warszawie
Panteon w Paryżu
Petit Trianon
Kościół Świętej Trójcy w Warszawie
Kościół św. Magdaleny w Paryżu
Belweder w Warszawie
Kapitol
Teatr Wielki w Warszawie
Kolumna Napoleona w Paryżu
Pałac Prymasowski w Bratysławie
 

STYL ADAMÓW
odmiana klasycyzmu wprowadzona w Anglii w drugiej połowie XVIII wieku przez pracujących wspólnie braci: Roberta, Jamesa, Johna i Wiliama Adamów. Cechą charakterystyczną stylu Adamów była lekkość i elegancja osiągana przez jasną kolorystykę, zastosowanie stiuków, malowideł ściennych wzorowanych na malarstwie pompejańskim, pilastrów oraz medalionów zdobionych figuralnie, ornamentów roślinnych i palmet a także wysoko umieszczonych luster

 

 

 

 

 
      styl Ludwika XVI   1760 - 1790  

 

 

 

 

 

 
             

 

 

 

 

 

 
      styl stanisławowski   1764 - 1795  

 

 

 

 

 

 
 

samodzielna, polska odmiana sztuki wczesnego klasycyzmu, związana z mecenatem króla Stanisława Augusta Poniatowskiego (stąd jej nazwa). Styl obecny w architekturze, dekoracji wnętrz, malarstwie, rzeźbie i sztuce zdobniczej[1], najpełniej wyraził się we wnętrzach Zamku Królewskiego w Warszawie i w Łazienkach

      Dominik Merlini
Jan Kamsetzer
Marcello Bacciarelli
wnętrza warszawskiego Zamku Królewskiego
Jakub Fontana
pałac w Jabłonnie
pałace Potockich na Krakowskim Przedmieściu
Królikarnia
 

 

 

 

 

 

 
      empire
(styl Cesarstwa)
  1800 - 1815  

 

 

 

 

 

 
 

odmiana klasycyzmu powstała we Francji w latach 1800-1815, rozszerzona podczas panowania Napoleona w Europie (w XIX wieku, zwłaszcza w Polsce i w Rosji). Styl naśladował elementy architektoniczne rzymskie, greckie i egipskie. Cechy charakterystyczne to ścisła symetria, monumentalizm i nadmierna dekoracyjność w połączeniu z surowością formy architektonicznej

         

 

 

 

 

 

 
      klasycyzm petersburski   1800 - 1830  

 

 

 

 

 

 
      klasycyzm w Polsce   1815 - 1830  

 

 

 

 

 

 
             

 

 

 

 

 

 
 

ROMATYZM

 

1800 - 1850

     

 

 

 

 

 

 
 

ARCHITEKTURA
Nie wykształciła się odmienna, typowo romantyczna architektura, jednak nazwą tą określa się czasem budowle utrzymane w nurcie historyzmu, zwł. neogotyckie i neorenesansowe zamki, wille i pałace. W tym okresie popularny był także ogród angielski z budowlami w różnych stylach bądź ruinami

  MALARSTWO
PREKURSORZY
Johanna Heinricha Füssli
Francisco Goyę
MISTRZOWIE
Caspar David Friedrich
Samuel Palmer
Richard Parkes Bonington
John Constable
William Turner
Théodore Géricault
Eugene Delacroix
Nazareńczycy:
Friedrich Johann Overbeck
Franz Pforr
Peter von Cornelius
Julius Schnorr von Carolsfeld
Piotr Michałowski
Walenty Wańkowicz
 

 

 

 

 

 
             

 

 

 

 

 

 
 

HISTORYZM

 

1830 - 1910

     

 

 

 

 

 

 
 

nurt w XIX-wiecznej architekturze światowej polegający na naśladownictwie stylistyki minionych epok. Zainteresowanie przeszłością w architekturze było wynikiem badań nad przeszłością. Od początku XIX stulecia prowadzono intensywne prace nad dziejami architektury. Zaczęto opisywać, rozróżniać, datować budowle początkowo średniowieczne, następnie późniejsze. Podstawy badań nad romanizmem i gotykiem stworzyli de Gerville, Thomas Rickman, Ksawery Kraus, a zwłaszcza Eugene Viollet-le-Duc. Na tych badaniach oparli się architekci, wskrzeszając na całym świecie neostyle (neoromanizm, neogotyk, neorenesans, neobarok).

 



 

Gottfried Semper
Edwin Oppler
Eugene Viollet-le-Duc
Horace Walpole
Felix Henry

 

 

 

 

 

 

 
 

historyzm romantyczny

 

Historyzm romantyczny stopniowo wyparł klasycyzm. Preferowanymi stylami były neogotyk i neorenesans,

  do około 1870  

 

 

 

 

 

 
 

ścisły historyzm

 

Ścisły historyzm powstał na podstawie XIX-wiecznych badań naukowych. Projektowano łącząc elementy dozwolone w danym stylu, odrzucając ich swobodną interpretację. Wytworzono kanony opisywalnych neostylów, korzystano z wzorników. Preferowanym stylem stał się neorenesans.

  około 1870-1890  

 

 

 

 

 

 
  późny historyzm   Późny historyzm odchodzi od neorenesansu i orientuje się na neobarok.   po 1890  

 

 

 

 

 

 
  neoromanizm          

 

 

 

 

 

 
 

Neoromanizm rozwinął się w architekturze później niż neogotyk, odwrotnie niż historyczne epoki na których się wzorowały. Największy rozkwit neoromanizmu nastąpił w Niemczech po ich zjednoczeniu, gdzie stanowił on przywołanie narodowej, romantycznej legendy I Rzeszy Niemieckiej

  F. Schwechten
Zamek Cesarski w Poznaniu
Kościół parafialny Świętej Rodziny
w Zakopanem na Krupówkach
Baszta Rybacka w Budapeszcie
   
  neogotyk                      
     

styl w architekturze, a także rzemiośle artystycznym, nawiązujący formalnie do gotyku, powstały około połowy XVIII wieku w Anglii i trwający do początku XX wieku.
Najczęściej spotyka się kościoły nawiązujące do kontynentalnych budowli gotyckich (kościół św. Michała Archanioła we Wrocławiu) lub rozbudowane gotyckie (katedra w Kolonii, katedra św. Wita w Pradze) oraz budowle wzorowane na gotyku angielskim (zamek w Kórniku, Świątynia Miłosierdzia i Miłości w Płocku).
Pierwszą rezydencją w stylu neogotyckim było Strawberry Hill.

  Józef Pius Dziekoński
Teodor Talowski
Henryk Marconi
Chrystian Piotr Aigner
Feliks Księżarski
Alexis Langer
Ludwig Schneider
Jan Sas Zubrzycki.
Friedrich August Stüler
Kościół Najświętszego Zbawiciela w Poznaniu
H. von Ferstel
Kościół Wotywny w Wiedniu
Karol Fryderyk Schinkel
Zamek w Kórniku
   
  neobarok                      
 

nurt w architekturze historyzmu, nawiązujacy formalnie do baroku, rozpowszechniony w końcu XIX w. (od 1880), w którym wznoszono przede wszystkim budynki użyteczności publicznej (W Warszawie gmach Towarzystwa Zachęty), zwłaszcza teatry, gdyż włoskie i francuskie korzenie baroku kojarzyły się z rozwojem opery i dramatu.

 

Charles Garnier: Opera Garnier
Stefan Szyller: Galeria Zachęta
Kościół w Katowicach - Dąbrówce Małej

   
  neorenesans                      
     

Neorenesans osiągnął największe znaczenie między 1870 i 1890. Formy neorenesansowe były uważane przez architektów ścisłego historyzmu za wiążące. Odwołanie do stylu historycznego odnosiło się jednak najczęściej jedynie do elewacji.

 

Neorenesans był propagowany m.in.
przez niemieckiego architekta
Gottfrieda Sempera.
E. Madurowicz i R. Sławski
Collegium Chemicum w Poznaniu
Emanuel Rost
Ratusz w Bielsku-Białej

   
  akademizm   1830–1900                  
 

kierunek w sztuce europejskiej rozwijający się od XVII do XIX wieku, przede wszystkim w malarstwie i rzeźbie. Polegał na odwoływaniu się do zasad i ideałów sztuki antycznej oraz renesansowej, a także naśladowaniu dzieł uznanych za doskonałe, preferujący tematykę, historyczną, religijną i mitologiczną. Propagowany głównie przez Akademie Sztuk Pięknych

  Henryk Siemiradzki
William-Adolphe Bouguereau
Hans Makart
Jean Gérome
Lawrence Alma-Tadema
Thomas Couture
  siemiradzki  
 

NEOKLASYCYZM

             
 

zespół dwudziestowiecznych, różnorodnych tendencji w sztuce, literaturze, muzyce i architekturze nawiązujących do nurtu klasycystycznego lub baroku. Określany jest także jako nurt kontynuacyjny klasycyzm, konserwatywny w sztuce i literaturze XIX w. w okresie dominacji romantyzmu

                     
                         
 

ŹRÓDŁA NOWOCZESNOŚCI * 2 POŁOWA XIX W.

 
      szkoła z Barbizon   1830 - 1860              
 

grupa francuskich malarzy, działających w latach 1830-1860 w okolicach Barbizon pod przewodnictwem Théodora Rousseau, tworzących głównie pejzaże, uciekających od ekspansywnego miasta na wieś, aby uniknąć związanej nieodłącznie z cywilizacją dehumanizacji.

      Théodore Rousseau
Camille Corot
Jean-François Millet
Charles-François Daubigny
Jules Dupré
Narcisse Díaz de la Pena
Constant Troyon
  millet gleaners  
  REALIZM  

1850–1910

                 
 

ostry styl w malarstwie europejskim drugiej połowy XIX wieku; zapoczątkowany we Francji, szybko został podchwycony na całym kontynencie. Obrazy realistyczne to głównie sceny rodzajowe z życia prostych ludzi, namalowane przy pomocy uproszczonych środków wyrazu, o spokojnej palecie i kompozycji.

      Gustaw Courbet
Jean-Francois Millet
Honor Daumier
Pierre Puvis de Chavannes
Camille Corot
macchiaioli
Riepina
Pieriedwiżnicy
Glasgow Boys
sir James Guthrie
William Macgregor
Józef Chełmoński
Aleksander Gierymski
  courbet  
 

ANTYREALIZMY

             
      prerafaelici   1848              
 

ang. The Pre-Raphaelite Brotherhood
stowarzyszenie artystyczne założone w Londynie w 1848 roku przez studentów The Royal Academy of Art.
Występowali przeciwko wiktoriańskiej, czysto akademickiej sztuce i głosili program sztuki odrodzonej moralnie, wzorowanej na twórczości mistrzów wczesnego włoskiego renesansu. Program grupy oparty był na poglądach Johna Ruskina oraz idei odnowy sztuki poprzez sięgnięcie do twórczości włoskich mistrzów wczesnorenesansowych oraz Williama Blake'a.
Nurt prerafaelicki był ważnym elementem formującego się ruchu odnowy sztuki rzemiosła w Wielkiej Brytanii - Arts&Crafts.

 

John Everetta Millais
William Hunt
Danteg Gabriel Rossetti
jego brata William Michael
James Collinson
Frederick George Stephens
Thomas Woolner
Walter Howell Deverell
Charles Alliston Collis
Ford Madox Brown
Edward Burne-Jones

 

burne jones

  rossetti  
      SZKOŁA Z PONT-AVEN   1888 - 1890              
  grupa artystów skupionych wokół Paula Gauguina, działających w latach 1888-90 w Bretanii - głównie w Pont-Aven i Le Pouldu. Wyjazd Gauguina na Tahiti w 1891 roku zakończył działalność grupy. Stosowali syntetyzm i cloisonizm, polegający na malowaniu czystymi plamami koloru, obwiedzionymi konturem
      Paul Gauguin
Émile Bernard
Paul Sérusier
Charles Filiger
Henry Moret
Maxime Maufra
Ernest de Chamaillard
Charles Laval
Mogens Ballin
Jan Verkade
Cuno Amiet
Robert Bevan
Jacob Meyer de Haan
Ferdinand du Puigeaudeau
Władysław Ślewiński
     
      symbolizm   1886–1910              
  Symbolizm – kierunek w poezji i sztukach plastycznych, powstały we Francji i Belgii w drugiej połowie XIX wieku, jako reakcja na naturalizm.
Z Francji symbolizm przenosi się do Szwajcarii, tam oddziałuje na twórczość Ferdynanda Hodlera i do Norwegii, oddziałując na Muncha.
Symboliści rozpatrują obraz niezależnie od rzeczywistości, jest dla nich samodzielny, nie musi się odnosić do niczego poza subiektywnością jego twórcy. Kolor i forma były rozumiane jako wizualne ekwiwalenty myśli i wrażeń, choć nie zostały skrystalizowane w żaden formalnie jednolity styl jak np. niemiecki ekspresjonizm. Symboliści przeciwstawiali się dziewiętnastowiecznemu zapatrzeniu w naukę, mechanizacji i wzrastającemu materializmowi społeczeństw.
  Następcy Gauguina
Paul Sérusier
Maurice Denis
Gustave Moreau
Odilon Redon
Fernand Khnopff
  khnopff
Fernand Khnopff
 
      nabiści   1888 - 1899              
  grupa artystyczna, działająca we Francji w latach 1888-1899, stworzona przez Paula Sérusiera.
Nazwa pochodzi od hebrajskiego słowa nabis oznaczającego proroka.
W swoim programie artystycznym uważali, że w sztuce rzeczywistość ulega podwójnej deformacji: subiektywnej - ukazującej indywidualne uczucia twórcy i obiektywnej - łączącej w sobie poszukiwania artystyczne.
Inspirowali się sztuką Lautreca, Gauguina, Moreau, symbolizmu i prerafaelitów.
Jako grupa istnieli bardzo krótko, stanowili jednak znaczącą inspirację i mieli duży wpływ artystyczny na twórczość Matisse'a, kubistów, Balthusa, Kandinskiego, Mondriana i Czapskiego.
  Maurice Denis
Pierre Bonnard
Paul Sérusier
Édouard Vuillard
Henri Gabriel Ibels
Auguste Cazalis
Paul Ranson
Jan Verkade
Aristide Maillol,
rzeźbiarz
Feliks Valloton
Ker Xavier Roussel
                 
    bonnard
               
         

manet olimpia
Manet Olimpia

  impresjonizm   1874–1900                  
  Impresjonizm (fr. impressionisme < łac. impressio 'odbicie', 'wrażenie') — nurt w sztuce europejskiej, a później także amerykańskiej, który został zapoczątkowany przez grupę paryskich artystów studiujących w Atelier Gleyere oraz w Académie Suisse w drugiej połowie XIX wieku.
Osiem paryskich wystaw w latach 1874-1886 zaowocowało zerwaniem nowej sztuki z akademizmem obowiązującym w II połowie tego stulecia. Za początek impresjonizmu uznaje się I wystawę grupy artystów zorganizowaną w atelier fotograficznym Nadara w 1874 roku.
Najbardziej charakterystyczną cechą malarstwa i rzeźby impresjonistycznej było dążenie do oddania zmysłowych, ulotnych momentów - "złapania uciekających chwil".
 

Twórcy impresjonizmu

Claude Monet
August Renoir
Edgar Degas
Camille Pissarro

 

Artyści zaliczani do impresjonistów

Pierre Bonnard
Eugene Boudin
Gustave Caillebotte
Mary Cassatt
Claude Debussy
Edgar Degas
Fryderyk Hayder
Georges Lacombe
Claude Monet
Berthe Morisot
Camille Pissarro
Maurice Ravel
August Renoir
Georges Seurat
Alfred Sisley
James Abbott McNeill Whistler
Olga Boznańska
Józef Pankiewicz
Władysław Podkowiński
Lovis Corinth
Max Liebermann
Max Slevogt
Konstantin Korowin
Walentin Sierow
Francisco Oller y Cestero
Laura Muntz Lyall
Helen McNicoll
Nazmi Ziya Güran

  nenufary
Monet Nenufary
 
  neoimpresjonizm   1880          
  Neoimpresjonizm – kierunek w malarstwie francuskim, zapoczątkowany ok. roku 1880 przez Georges'a Seurata i dążący do zreformowania impresjonizmu poprzez zastąpienie lirycznej improwizacji ścisłą metodą budowania obrazu z wykorzystaniem naukowych zdobyczy optyki, analizy światła i koloru, fizjologii i psychologii widzenia.
Paul Signac, Camille i Lucien Pissarro, Henri Cross, pierwszą wystawę zorganizowali w Salonie Niezależnych w roku 1884.
      Georges Seurat
Paul Signac
Camille i Lucien Pissarro
Henri Cross
  grande jatte
Seurat Grande Jatte
 
  postimpresjonizmy   1886–1905          
  skrajnie różne zjawiska w sztuce francuskiej na przełomie XIX i XX wieku, wywodzące się z impresjonizmu, ale w dużej mierze odrzucające go. Ramy czasowe określa się też bardziej precyzyjnie jako czas od ostatniej wystawy impresjonistów w 1886 roku do pierwszej wystawy fowistów w 1905 r.
Postimpresjoniści kontynuowali kolorystyczne poszukiwania, a zarazem odrzucili wiele zasad pierwotnego impresjonizmu. Starali się uwolnić obraz od naśladownictwa natury, czyli koncepcji mimesis, kładli nacisk na autonomiczność dzieła malarskiego. Dla wielu artystów postimpresjonizm był punktem wyjściowym w dążeniu do własnego stylu.
 

Vincent van Gogh
Paul Gauguin
Paul Cézanne
Henri Toulouse-Lautrec

gauguin
Paul Gauguin

 

cezanne
Paul Cezanne
vangogh
Vincent Van Gogh

  lautrec
Henri Tolouse-Lautrec
 
  SECESJA   1890 - 1910                  
                         
 

NOWOCZESNOŚĆ * 1 POŁOWA XX W.

 
 

...IZMY XX WIEKU

                     
  ekspresjonizm   1901 - 1939                  
 

Ekspresjonizm – terminu tego po raz pierwszy użył dla oznaczenia swojej sztuki francuski malarz J. A. Herve w 1901 roku nadając tę nazwę cyklowi swoich obrazów wystawionych w Salonie Niezależnych. Kierunek w sztuce rozwinął się na dobre na początku XX w. w Niemczech, ale korzeniami sięga do eksperymentów artystycznych wielkich twórców schyłku XIX w.: Vincenta van Gogha, Edwarda Muncha, Jamesa Ensora i Paula Gauguina, których można określić jako prekursorów ekspresjonizmu.

 

Franz Marc
August Macke
Egon Schiele
Amadeo Modigliani
Oskar Kokoschka
Boccioni, Rosjanie KandinskyChagall
Paul Klee, Francuzi
Albert Gleizes,
Robert Delaunay
Fernand Leger
Aleksiej Jawlensky
Max Beckmann
Lovis Corinth

  macke   marc  
  kokoschka   der Sturm   1910              
    Herwarth Walden                  
    die Aktion   1911   nolde  
    Franz Pfemfert      
    die Brucke   Drezno 1905 - 1911  
    Ernst Ludwig Kirchnera
Fritz Bleyl
Erach Heckel
Karl Schmidt-Rottluff
Emil Nolde
Max Pechstein
Otto Mueller
     
      des Blaue Reiter   Monachium 1911 - 1914              
      Wasilij Kandinski
Franz Marc
  kandinski Kandinsky  
      fowizm   1905 - 1908              
 

Ekspresjonizm, akcentujący poryw malarski, wyrażał się m.in. w szokujących zestawieniach kolorystycznych. Fowizm to właściwie odłam ekspresjonizmu, który jednak nie posiada płaszczyzny dramaturgicznej i intelektualnej. Ta beztroska wyraża się już w samej nazwie ruchu, pochodzącej od francuskiego rzeczownika les fauves, oznaczającego "dzikie zwierzęta". Słowem tym francuski dziennikarz Louis Vauxcelles określił grupę artystów, którzy wystawiali swoje prace na Salonie Jesiennym w 1905 roku.

  André Derain (1880-1954)
Kees van Dongen (1877-1968)
Henri Matisse (1869-1954)
Georges Rouault (1871-1958)
Maurice de Vlaminck (1876-1958)
Raoul Dufy (1877-1953)
  rouault   matisse  
      kubizm   1906 - 1920      
 

Kubizm – kierunek w sztukach plastycznych, głównie malarstwie i rzeźbie, który rozwinął się we Francji na początku XX wieku.
Prekursorami kubizmu byli Pablo Picasso i Georges Braque.
Inspiracją do wypracowania nowego podejścia do przestrzeni malarskiej, transformacji obiektu i interpretacji rzeczywistości była dla nich sztuka staroiberyjska i plemienne maski afrykańskie oraz niektóre dzieła Paula Cezanne'a.

  Juan Gris
Fernand Léger
Francis Picabia
Louis Marcoussis
Jean Metzinger
Albert Gleizes
Pablo Picasso
     
     

prekubizm

  - 1907    
   

odejście od naturalnej budowy ciała ludzkiego, bryłowatość w martwej naturze i krajobrazie oraz zmiana perspektywy. np.

  "Portret Gertrudy Stein" Picassa 1906    
     

kubizm analityczny

  1907 - 1912      
     

monochromatyczna paleta, ograniczona do czerni, brązów, szarości. Pojawiające się na płótnach formy są sztywne, geometryczne. Obiekty wydają się być rozbite na pryzmatyczne fragmenty, złożone na powrót niezgodnie z ich wcześniejszą pozycją, ale widzeniem artysty. Dla odmiany kompozycję cechowała delikatność i zawiłość.
Cel, jaki postawili sobie artyści tworząc kubizm analityczny, to malowanie nie dla oka widza, ale jego umysłu, organu, który w najpełniejszym stopniu “patrzy” na przedmioty.

  Portret Ambrose Vollard (1910)
Ma Jolie, (1911)
   
   

kubizm hermetyczny

  1912 - 1913              
   

Picasso i Braque posunęli się w deformacji przedmiotów już w tak znacznym stopniu, że bliskość ich twórczości do abstrakcji (której obaj nie akceptowali) ich przestraszyła i skłoniła do poszukiwania innych sposobów obrazowania, które dawałyby pewną treść dziełu bez konieczności jej fizycznego namalowania. Zastosowali gazety, bilety, fragmenty tapet itp., co zapoczątkowało okres kubizmu syntetycznego.

  "Portugalczyk" Braque'a.    
     

kubizm syntetyczny

  1913 -              
     

W porównaniu z kubizmem analitycznym, był prostszy, nie deformował aż tak bardzo przedmiotów, stosował żywsze barwy. Cechą charakterystyczną jest także dołączenie kolażu. Różne przedmioty, doklejone do powierzchni obrazu, pełnią taką samą funkcję, jak powierzchnie zamalowane.

             
                         
 

futuryzm

      1909 - 1920      
 

Futuryzm (łac. futurus - przyszły) – awangardowy kierunek w kulturze (zwłaszcza w literaturze), który narodził się we Włoszech na początku XX wieku. Założeniem futuryzmu było „patrzenie w przyszłość”, odrzucanie przeszłości i tradycji.
W 1909 roku poeta Filippo Tommaso Marinetti i malarz Umberto Boccioni ogłosili pierwszy Manifest futuryzmu w paryskim dzienniku Le Figaro, w którym sformułowali w 11 punktach główne założenia kierunku mającego nieść rewolucję kulturalną

  MALARSTWO I RZEŹBA
Giacomo Balla
Carlo Carra
Luigi Russolo
Gino Severini
Fortunato Depero
Joseph Stella
Primo Conti
Ambrogio Casati
Hugo Scheiber
Bela Kadar
Fernand Léger
Umberto Boccioni
  boccioni   balla
 
     

ARCHITEKTURA
Antonio Sant’Elia

  severini pigalle   W przedrewolucyjnej Rosji
EGOFUTURYŚCI
Wadim Szerszeniewicz
Igor Siewierianin
Anatolij Marienhof
KUBOFUTURYŚCI
Władimir Majakowski
Dawid Burliuk
Wielimir Chlebnikow
"Sadzawka Sędziów" wydrukowana
na papierze toaletowym w 1909 roku.
 
                         
 

rajonizm

  1911          
 

Rajonizm, rayonizm, rayism, łuczyzm - efemeryczny kierunek awangardowy, pierwszy kierunek artystyczny o rosyjskich początkach oparty na realizacji założeń programowych. Powołany do życia około 1911 przez Michaiła Łarionowa. Nazwa kierunku pochodzi od słowa "promień", śledzenie odblasków i promieni świetlnych było inspiracją malarza - rajonisty.

  Michaił Łarionow        
                 
 

suprematyzm

  1913          
                 
 

Suprematyzm - kierunek w sztuce abstrakcyjnej stworzony przez Rosjanina polskiego pochodzenia Kazimierza Malewicza w 1913 roku.
Podstawą teorii suprematyzmu była teza o supremacji czystego odczucia w sztuce i w konsekwencji odrzucenie lub zredukowanie dotychczasowych środków wyrazu i form w malarstwie oraz zastąpienie ich nowymi. Najważniejsze dla suprematyzmu stało się uczucie towarzyszące odbiorowi dzieła nie natomiast to, co obrazuje.

 

Kazimierz Malewicz

 

     
                         
 

konstruktywizm

      1913              
 

Konstruktywizm - kierunek w sztuce abstrakcyjnej powstały w r. 1913 w Rosji, nieco później w Holandii i wreszcie dociera do całej Europy, do USA dociera po I wojnie światowej.
Podstawowym wyróżnikiem konstruktywizmu było stosowanie dyscypliny formalnej ograniczonej do prostych elementów geometrycznych: koła, trójkąta i linii prostej. Z założenia wzajemne oddziaływania tych form wywołują wewnętrzne napięcie wewnątrz obrazu. Celem jest poszukiwanie nowej ekspresji estetycznej, a metodą świadoma rezygnacja nie tylko z prezentowania widzialnej rzeczywistości, ale także odejście od skojarzeń ze światem przedmiotów. Konstruktywizm zawdzięcza nazwę zarówno podejściu do budowania obrazu - "konstruowania" z określonych elementów, jak i swoistemu zaangażowaniu w nowoczesność.

  INSPIRATOR
Kazimierz Malewicz
1915 manifest suprematyzmu
współpraca z grupami Bubnowyj walet, Gołubaja rosa, Oslinnyj chwost
KONTYNUATOR
Aleksander Rodczenko
1915 grupa biespriedmietnych
POPULARYZATOR
El Lissitzky
 

  wolkenbugel  
                         
             
         
 

surrealizm

  1919/1924 - 1953      
         
 

Surrealizm (zwany także nadrealizmem) – kierunek w sztuce powstały w 1924 we Francji, początkowo występujący wyłącznie w literaturze, później w sztukach plastycznych, filmie i teatrze. Termin ten stworzył w 1917 roku Guillaume Apollinire.

  1919 – Soupault, Breton: Pola magnetyczne
1924 – A. Breton: Manifest surrealizmu
1930 – A. Breton: Drugi manifest surrealizmu
  arp
  magritte  
Salvador Dalí
Giorgio de Chirico
Max Ernst
Hans Arp
Marcel Duchamp
Francis Picabia
  Osvaldo Licini
René Magritte
Joan Miro
Meret Oppenheim
Man Ray
                         
  bauhaus, de stijl, grupa wendingen i inne hasła omówione będą szczegółowo w dziale ARCHITEKTURA NOWOCZESNA              
  de stijl   1917 – 1931                  
  Nazwa pochodzi od czasopisma De Stijl wydawanego w latach 1917-1931 przez Theo van Doesburga. Najbardziej znanym artystą z kręgu De Stijl jest Piet Mondrian. Wydał on w roku 1920 manifest grupy pod nazwą Neo-Plastycyzm.   Theo van Doesburg
Piet Mondrian
Jacobus Johannes Pieter Oud
Gerrit Rietveld
Vilmos Huszár
Bart van der Leck
Robert van 't Hoff
Ilya Bolotowski
Marlow Moss
Amédée Ozenfant
Max Bill
Jean Gorin
Burgoyne Diller
Georges Vantongerloo
       
  bauhaus   1919/1925/1932                  
  uczelnia artystyczna powstała w Weimarze z połączenia Akademii Sztuk Pięknych i Szkoły Rzemiosł Artystycznych w 1919 r., później działająca w Dessau (dziś Dessau-Roßlau) i Berlinie. Działała do 1934 r. Została utworzona przez Waltera Gropiusa.

Dyrektorzy Bauhausu
Walter Gropius 1919-1927
Hannes Meyer 1927-1930
Ludwig Mies van der Rohe 1930-1932

  Mistrzowie Bauhausu
Johannes Itten
László Moholy-Nagy
Wasilij Kandinskij
Paul Klee
Lionel Feininger
Georg Muche
Josef Albers
Marcel Breuer
Theo van Doesburg
  bauhaus   breuer 34  
  neoplastycyzm   1920                  
  Twórcą nazwy "neoplastycyzm" jest Piet Mondrian, który zafascynowany mistykiem - Schoenmaekersem stworzył kierunek naznaczony pozytywną mistyką. Tajemne działanie świata polegało na zasadzie przeciwieństw. Siły aktywnej - biernej, pionów - poziomów. Tak też w neoplastycyzmie wyróżniamy dwie podstawowe linie (pion i poziom) oraz 3 kolory zasadnicze - żółty, niebieski i czerwony oraz 3 niekolory - biel, czerń i szarość. Linia pionowa oznaczała dynamizm, pozioma statykę.  

Piet Mondrian

      mondrian  
  elementaryzm   1924                  
  Kierunek stworzony przez Theo van Doesburga po rozstaniu z Mondrianem. Akceptował linie diagonalne na prostokątnym płótnie zorientowanym pion – poziom. Ten pozornie idiotyczny spór był sporem poważnym, wynikającym z odmiennych koncep[cji czasu i przestrzeni.   Theo van Doesburg       van doesburg  
                     
 

WSPÓŁCZESNOŚĆ * PO II WOJNIE ŚWIATOWEJ

 
  socrealizm   1934 - poł. lat 80.                  
  ABSTRAKCJA LIRYCZNA - ACTION PAINTING 1946              
                         
  taszyzm informel
  1950                  
      Jean-Paul Riopelle Hans Hartung, Michel Tapié                  
  action painting / malarstwo gestu   szkoła nowojorska 1950                  
      Jackson Pollock Franz Kline Willem de Kooning   pollock  
                         
  color field painting   1955                  
      Mark Rothko Barnett Newman Clyfford Still                  
  POP ART
  od 1953                  
  Richard Hamilton
Roy Lichtenstein
Andy Warhol
       
  OP ART   lata 60.                  
                       
  minimal art

  od ok. 1960                  
      Sol le Witt Robert Morris Donald Judd                  
  happening   od 1959                  
      Allan Kaprow                  
  body art
  koniec lat 60.                  
      Marina Abramović                  
  performance
  1962                  
      Marina Abramović Nam June Paik                  
  Fluxus   lata 60. i 70. Niemcy USA                  
                         
  street art
                     
      Banksy                  
  environment                      
                         
  asamblaż
                     
      Jean Dubuffet                  
  video art                      
                         
  hiperrealizm
  od ok. 1965                  
      Douane Hanson John De Andrea Chuck Close                  
  land art
  od ok. 1965                  
      Dennis Oppenheim Richard Long Robert Smithson                  
                         
  nowa figuracja   lata 60.                  
      Jean Dubuffet Francis Bacon Willem de Kooning                  
  mail art
  lata 60.                  
      Ray Johnson On Kawara Andrzej Partum                  
  sztuka kinetyczna
  Alexander Calder Jean Tinguely                  
                         
  konceptualizm
  od ok. 1963                  
      Roman Opałka Jacek Tylicki                  
  arte povera   1967                  
      Michelangelo Pistoletto Giovanni Anselmo Alighiero Boetti