Sztuka i rzeźba bizantyjska rozwinęła się w następstwie dwóch historycznych wydarzeń: edyktu mediolańskiego z 313 r. kończącego prześladowania chrześcijan i legalizującego nową religię, oraz przeniesienia stolicy imperium do Konstantynopola w 330 r. Konstantynopol stał się nowym, prężnym centrum sztuki, którego starało się przyćmić gasnący blask tradycji rzymskiej, a jego supremację pogłębiło zajęcie innych centrów w następnych stuleciach przez Arabów (Aleksandria, Antiochia) i Gotów (Rzym).
Bizancjum nie stworzyło pełnej (tzn. przestrzennej, przeznaczonej do oglądania ze wszystkich stron) rzeźby monumentalnej, ale rozwinęło nowy gatunek płaskorzeźby wykonywanej najczęściej z kości słoniowej - tzw. dyptyku konsularnego - dwuczęściowych tablic pamiątkowych zastrzeżonych wyłącznie dla urzędujących konsulów, oraz tradycję płaskorzeźby zdobiącej sarkofagi - obiekty zdobywające sobie w tym okresie znaczną popularność.
Po zniesieniu ikonoklazmu w IX w. i w okresie tzw. renesansu macedońskiego sztuka bizantyjska stworzyła ciekawe dzieła płaskorzeźby z kości słoniowej w formie dyptyków i tryptyków, jak np. tzw. Tryptyk Harbaville.

Sztuka insularna czyli wyspiarska rozwijała się w Brytanii i (szczególnie) Irlandii od VII do X w., łączyła wpływy irlandzkiego ruchu monastycznego, sztuki celtyckiej i zoomorficznej ornamentyki sztuki Anglo-Saksonów, germańskich plemion najeżdżających południową i wschodnią Brytanię od początków V w.
Warto przypomnieć, że św. Grzegorz, legendarny patron Anglii żył na przełomie III i IV w., ewangelizacja Piktów (celtyckie plemię zamieszkujące dzisiejszą Szkocję) rozpoczęła się już w końcu IV w., a w 432 r. św. Patryk rozpoczął ewangelizację Irlandii doprowadzając w połowie V w. do niemal pełnej chrystianizacji jej ludności. Tak więc po wycofaniu się Rzymian nastąpił z jednej strony szybki rozwój wpływów chrześcijaństwa, z drugiej zaś powrót do miejscowej tradycji artystycznej, zakorzenionej głębiej i bliższej mentalności wyspiarskiej niż sztuka Rzymian (mimo wszystko - okupantów).
Trudno mówić o wyspiarskiej rzeźbie we współczesnym znaczeniu. Z obiektów monumentalnych jedynymi formami rzeźbiarskimi były łączące symbolikę pogańską i chrześcijańską wotywne kamienie piktyjskie i brytyjskie kamienne krzyże (na wschodniej stronie przedstawiały sceny ze Starego, na zachodniej zaś z Nowego Testamentu), natomiast wspaniale rozwijały się drobne formy rzeźbiarskie, wyrób kunsztownej biżuterii o zoomorficznych motywach, elementów uzbrojenia oraz cennych, misternie zdobionych przedmiotów codziennego użytku, w których pojawiały się motywy z ikonografii chrześcijańskiej.
Oprócz zachowanych w wielu miejscach kamiennych krzyży najcenniejsze dzieła sztuki znaleziono w słynnych grobowcach, jak Sutton Hoo z VI w.

Kapitel z katedry Saint-Lazare d'Autun, Samobójstwo Judasza, 1130 r.

Kapitel z katedry Saint-Lazare d'Autun, Trzej Królowie - Pokłon, 1130 r.

Kapitel z katedry Saint-Lazare d'Autun, Trzej Królowie, 1130 r.

Tronująca dziewica z dzieciątkiem, 1180-1200 r. Owernia, Metropolitan Museum of Art

Kapitel z katedry w Cahors, 1130 r.

Jeden ze znaków zodiaku w kościele Saint-Austremonius of Issoire, XII w. Owernia

Koziorożec, jeden ze znaków zodiaku jw. w kościele Saint-Austremonius of Issoire, XII w. Owernia

Bliźnięta, jeden ze znaków zodiaku jw. w kościele Saint-Austremonius of Issoire, XII w. Owernia

Romański anioł, XII w., katedra w Pecs, Węgry

Katedra w Chartres, Męczennicy

Limoges, 1225 r., Francja

Nadrenia, 1150 r., Niemcy

San Vincenzo a Torri, XIII w., Włochy

Majestat Batllo, XII w., Hiszpania

Jonasz, Rzeźbiony kapitel z opactwa w Mozac, XII w.

Kapitel portalu w kościele Perrecy-les-Forges

Scena z życia Chrystusa, tryptyk, Konstantynopol, koniec X w.

Saint Michel, 1125-1150 r., Luwr

Opactwo Maria Laach – Diabeł zapisujący grzechy – portal południowy, 1100-1200 r.

Kapitel w opactwie Maria Laach - Ewa jeżdżąca w raju na smoku w czapce błazna, 1100-1200 r.

Kapitel z klasztoru Notre-Dame-en-Vaux, XII w., Szampania, Francja

Panel ambony, Luwr

Pórtico da Gloria, Santiago de Compostella, 1200 r.

Quadrupeds fighting birds of prey, XII-XIV w. Wenecja

Król Dawid, Santiago di Compostella

Fragment dyptyku św. Teodorusa, póżny X w.m Konstantynopol

Madonna z dzieciątkiem, XII w., chór bazyliki Orcival, Owernia, Francja

Tympanon Saint-Julien-de-Jonzy, XII w., Chrystys w majestacie

Tympanon portalu katedry w Vezelay, 1130 r.

Romański kapitel z Vezelay, 1130 r.

Tronująca Madonna z dzieciątkiem, wcz. XIV w. Rawenna

Sceny dworskie, kość słoniowa, 1300-1330 r. Paryż, Francja

W rozwijającej się od XII do XV w. sztuce gotyckiej rzeźba zdobywa coraz ważniejsze miejsce, powraca zarzucone od czasów antyku proporcjonalne przedstawienie postaci ludzkiej, stopniowo znaczenia nabiera realizm. Tacy artyści jak mistrz z Reims czy Nicola Pisano, podobnie jak Gioto w malarstwie, tworzą dzieła zapowiadające nadejście renesansu. Rzeźby w katedrze gotyckiej (podobnie jak w kościołach romańskich) stanowią przede wszystkim oprawę reprezentacyjnych portali świątynnych, ale pojawiają się również większe, przestrzenne grupy rzeźbiarskie - jak np. Rzeź Niewiniątek w chórze katedry w Chartres zapowiadające renesansowe usamodzielnienie się rzeźbiarskiej bryły. Popularnością cieszą się zdobione figurami naturalnej wielkości kamienne nagrobki o architektonicznej formie, których wielkość wymusza czasami ich lokalizację poza murami świątyni.
Paryż stał się ośrodkiem rzeźby z kości słoniowej produkującym zarówno obiekty o tematyce religijnej jak i różnego rodzaju puzderka, szkatułki, oprawy luster przeznaczone do prywatnego użytku zamożnej klienteli.
W Niemczech rozwija się wspaniała, polichromowana rzeźba drewniana. Jeden z jej najwspanialszych przykładów - ołtarz wykonany przez pracującego przez 20 lat w Krakowie norymberskiego rzeźbiarza Wita Stwosza (Veita Stossa) - znajduje się w Kościele Mariackim w Krakowie.